NOWY!!! Rozwój poczty w okręgu bydgoskim (1839- 1920)
Funkcjonowanie poczty w Bydgoszczy, przynajmniej od I połowy XVIII wieku, potwierdzają ordynacje pocztowe Generalnego Pocztamtu Koronnego z lat 1733, 1754 i 1766. W 1751 r. urząd pocztowy w Bydgoszczy znajdował się w mieszczańskiej kamienicy na rogu ulic Niedźwiedzia i Pocztowej (ob. Batorego). Pierwszym znanym z nazwiska pocztmistrzem był Jakub Marshall.
Początki instytucjonalnej poczty w Bydgoszczy wiążą się jednak z I rozbiorem Polski i zajęciem Bydgoszczy przez państwo pruskie. W mieście ulokowano wówczas siedziby wielu urzędów państwowych, zwłaszcza władz obwodu nadnoteckiego. Od tego momentu miasto zaczęło się szybko rozwijać i stało się lokalnym centrum. Do 1772 r. na terenie obwodu nadnoteckiego funkcjonowały zaledwie dwa urzędy pocztowe, obsługujące połączenia Toruń – Gdańsk i Toruń – Poznań. Faktyczne podstawy poczty stworzyły pruskie władze administracyjne.1 X 1772 r. został uruchomiony pierwszy bydgoski urząd pocztowy (pocztamt), który do 1779 r. został przeniesiony na ul. Długą. Jednocześnie w pobliskim Fordonie uruchomiono placówkę poczty konnej, tzw. poczthalterię (Posthalterei), obsługiwaną przez osobę prywatną. Początki poczty wiążą się z funkcjonowaniem poczty posłańczej, opartej na gońcach dysponujących jedynie wydzielonymi pomieszczeniami w gmachach urzędowych (np. .ratusz) lub wynajmowanych w domach prywatnych. Ówczesny zasadniczy kurs odbywał się na trasie z Berlina do Królewca, przez m.in. Kostrzyn n/Odrą, Gorzów Wlkp., Drezdenko, Strzelce Krajeńskie, Piła, Nakło, Bydgoszcz, Fordon, Chełmno, Grudziądz, Kwidzyn, Tczew, Malbork, Elbląg, Frombork, Braniewo, Heiligenbeil (ob. Mamonowo, obwód kaliningradzki) i Brandenburg/Ostpr. (ob. Uszakowo obwód kaliningradzki) do Królewca.
Do transportu poczty wykorzystywano wówczas konie bezpośrednio dosiadane przez jeźdźców (reitende Post), rekrutowanych spośród doświadczonych kawalerzystów. Drobne przesyłki, najczęściej listy lub pakiety przewożono w skórzanych torbach przytroczonych do siodeł. Większe przesyłki ciągnęły konie zaprzężone do furgonów pocztowych (Fahrpost) oraz karety do przewozu osób (Kariolpost). Przeznaczone były do transportu 6 osób, ale zazwyczaj było to nie mniej niż 8 podróżnych. Na dachu dyliżansu przewożono bagaż podróżnych i nadane przesyłki towarowe (fracht).
W okresie Księstwa Warszawskiego, w Bydgoszczy stolicy departamentu, ulokowano jeden z pocztamtów. Podlegały im stacje pocztowe i poczthalterie czyli stacji zmiany koni. Pocztamtem bydgoskim kierował dyrektor (lub pocztmistrz). Podlegały mu stacje pocztowe w Nakle, Mroczy, Więcborku, Szubinie, Kcyni, Fordonie i Barcinie. Kierowane przez zastępcę pocztmistrza lub sekretarza. Personel pocztowy w powiecie bydgoskim stanowili dyrektor, 3 sekretarzy, jeden poczthalter, wagmistrz i 6 pocztylionów. Ówczesny ruch pocztowy odbywał się jednak głównie na trasie do Prus Wschodnich (Ostpreußen), a więc przez północne obszary Prus Zachodnich (Westpreußen) z pominięciem Bydgoszczy.
Po upadku Napoleona, po 1815 r. odbudowano pruską strukturę administracji poczty. Szefem bydgoskiego urzędu został kapitan Gottfried Groschke, inwalida wojenny, który za położone zasługi w 1840 r. został wyróżniony godnością honorowego obywatela miasta. Bydgoski urząd na początku funkcjonowania zatrudniał 4 pracowników. W bydgoskim okręgu rejencyjnym powołano do życia cztery nowe urzędy pocztowe (Postämter) m.in. w Bydgoszczy, Łobżenicy, Pile i Trzciance. Uruchomiono również placówki poczty konnej (Reitpost) i pieszej (Botenpost) w Chodzieży, Kcyni, Inowrocławiu, Łabiszynie, Margoninie Nakle, Pakości, Pile i Szubinie. Podlegały mu oddziały w Nakle, Wyrzysku, Łobżenicy, Szubinie, Mroczy, Fordonie, Barcinie i Pakości. W latach 1818-1848 na obszarze bydgoskiego okręgu administracji pocztowej funkcjonowało 21 urzędów pocztowych obejmujących pocztamty I i II klasy, poczthalterie i ekspedycje pocztowe W pierwszej połowie XIX wieku Bydgoszcz była głównym punktem etapowym dyliżansów i furgonów pocztowych kursujących pomiędzy Berlinem i Królewcem, a bydgoska poczta zajmowała się przede wszystkim obsługą ruchu pasażerskiego i przesyłaniem korespondencji na tej drodze. Oprócz tych połączeń krajowych poczta bydgoska prowadziła również stałe lokalne połączenia dyliżansowe i pocztylionowe z Gdańskiem, Gnieznem, Inowrocławiem i Toruniem. Najczęściej był to ruch związany z transportem osób, tzw. Kariolpost lub Karrenpost, fahrende Post, może ważniejszy od tradycyjnej poczty przewożonej przy tej okazji. Środkiem lokomocji był dwukołowy powóz. Od 1 IV 1825 r. z tej formy transportu korzystali zwłaszcza listonosze wiejscy przemierzający poboczne trasy zmuszeni doręczać nie tylko listy, ale i większe przesyłki. Poważnym problemem dla funkcjonowania poczty był jednak zły stan dróg. W 1844 r. poczta kursowała już względnie regularnie. Ruch pocztowy odbywał się na kilku liniach. Poczta na pierwszej trasie z Bydgoszczy do Berlina kursowała dwa razy w tygodniu i była obsługiwana, w zależności od potrzeb przez 2 konnych lub 2 powozy. Podobny ruch pocztowy odbywał się na trasie Bydgoszcz – Królewiec. Pocztę na trzeciej linii pomiędzy Bydgoszczą i Inowrocławiem ekspediowano także dwukrotnie w tygodniu, w obu kierunkach. Kolejne połączenia pocztowe z Poznaniem i Gdańskiem również odbywały dwa razy w tygodniu, a do transportu ze względu na odległość używano furgonów pocztowych. Poprawa stanu dróg umożliwiła kursy poczty w trybie pospiesznym (Schnellpost). Poczta ekspediowana z Bydgoszczy rano, docierała do Berlina wieczorem dnia następnego. Przesyłka z Bydgoszczy do Gdańska szła 57 godzin, zaś do Królewca 67,5 godzin.
Początkowo wszystkie agendy poczty pruskiej podlegały Generalnemu Urzędowi Poczt (General Postamt) w Berlinie, stanowiącym samodzielny resort, którym kierował Generalny Poczmistrza (General Postmeister). Od 1848 roku osobny dotąd urząd znalazł się jako wydział w strukturze Ministerstwa Handlu, Przemysłu i Robót Publicznych.
Na mocy okólnika królewskiego z 19 IX 1849 roku (z mocą obowiązującą od 1 I 1850 r.) nastąpiła reforma organizacyjna poczty. Utworzono 26 Naczelnych Dyrekcji Poczty (Ober-Postdirektion – OPD), po jednej w każdej rejencji i odrębną dla Berlina. Wówczas powstała m. in. Naczelna Dyrekcja Poczty w Bydgoszczy (Ober-Post Direktion zu Bromberg). Podlegała Generalnej Dyrekcji Poczty w Berlinie. Porównując okręgi pocztowe pod względem obszaru, liczby ludności i liczby pracujących urzędów pocztowych, okręg bydgoski był raczej średniej wielkości. Obejmował 19,3 tys. km 2, liczył w 1850 roku 500 tys. mieszkańców, a pracowało w całym okręgu około 400 urzędników pocztowych różnej rangi. W 1850 roku na bydgoskiej poczcie pracowało już po 12 urzędników i listonoszy. Odtąd liczba pracowników zaczęła stopniowo rosnąć.
Dynamiczny rozwój poczty, nie tylko na ziemiach polskich, był związany z rozwojem kolei żelaznej. W 1848 roku zbudowano i zaczęto wykorzystywać połączenie kolejowe Poznań – Stargard Szczeciński. W następnych latach pojawiły się nowe linie i w ten sposób na głównych szlakach: Poznań – Wrocław, Poznań – Kluczbork, Poznań – Strzałkowo (na granicy prusko-rosyjskiej) pocztę obsługiwała kolej. Wprowadzono specjalne wagony pocztowe, choć równocześnie na innych szlakach długo jeszcze wykorzystywano furgony i dyliżanse pocztowe.
Bardzo ważnym wydarzeniem w dziejach bydgoskiej poczty było otwarcie 20 VII 1851 r. odcinka Królewskiej Kolei Wschodniej (Königliche Ostbahn) z Krzyża do Bydgoszczy. Niemal natychmiast zaczęły funkcjonować stacje połączeń poczty osobowej obsługujące codzienną komunikację na liniach: Bydgoszcz-Gniezno, Inowrocław-Nakło oraz Szubin-Kcynia. W 1852 r. w okręgu Dyrekcji Poczty w Bydgoszczy funkcjonowały trzy urzędy pocztowe i 45 ekspedytur. Na miejskim dworcu kolejowym uruchomiono osobny oddział pocztowy, co znacznie przyspieszyło przesyłkę korespondencji. Już w 1851 r. liczył 60 stanowisk do obsługi ruchu pocztowego. Z biegiem czasu, ze względu na liczbę przesyłek, został przekształcony w samodzielny dworcowy urząd pocztowy nr 11 (Eisenbahnpostamt). Później, już po uruchomieniu telegrafu, odgrywał ważną rolę w przekazywaniu drogą telegraficzną informacji o ruchu pociągów.
Kolejne zmiany organizacyjne miały miejsce w latach 1866/1867 i miały związek z przyłączeniem nowych ziem, a także okręgu pocztowego Thurn&Taxis, obejmującego duże terytorium – ziemie Hohenzollernów, elektorat Hesji, Ks. Nassau, Wlk. Ks. Hesji, Landgraffschaft Hesja-Homburg, Frankfurt nad Menem, Sachsen-Weimar-Eisenach, Sachsen-Meiningen, Sachsen-Koburg-Gotha, Reuss, Schwarzburg, Lippe, Hamburg, Brema, Lubeka i zwiększeniem liczby dyrekcji okręgowych. 1 stycznia 1868 roku administrację poczty dostosowano do potrzeb utworzonego Związku Północno-Niemieckiego (Norddeutscher Bund) tworząc nowe Związkowe Okręgowe Dyrekcje Poczty (Bundes-Ober-Postdirektionen) dla poza pruskich części terytorium związkowego. Były one podporządkowane Generalnemu Urzędowi Poczty Związku Północnoniemieckiego (General-Postamt des Norddeutschen Bundes), stanowiącemu jeden z wydziałów Urzędu Kanclerskiego Związku (Bundeskanzlers Amt). Powstały nowe dyrekcje okręgowe dla Badenii i Alzacji-Lotaryngii. Nastąpiła kolejna zmiana w liczbie okręgów pocztowych i ich granicach. Poczta do końca 1875 roku był podporządkowana Urzędowi Kanclerskiemu Rzeszy (Reichskanzlers Amt). Od 1 stycznia 1876 roku zarząd poczty oddzielono od resortu kanclerskiego i podporządkowano Generalnemu Poczmistrzowi (General Postmeister), a ten podlegał bezpośrednio kanclerzowi. Sprawy dotyczące poczty były załatwiane przez Generalny Urząd Poczt. Jednak okręgowe dyrekcje poczty połączono z okręgowymi dyrekcjami telegrafu (Telegraphendirektionen), zachowując strukturę organizacyjną i podział na okręgi. W 1876 r. miało miejsce formalne połączenie poczty i telegrafu i utworzenie Zarządu Poczty i Telegrafu Rzeszy (Reichs-Post und Telegraphenverwaltung), włącznie z siecią telefoniczną. Obie instytucje, poczta i telegraf otrzymały status organów administracji cesarskiej (Reichspost, Reichstelegraphen-Verwaltung). W 1880 roku GPA i GTA zostały faktycznie połączone w jeden urząd, o nazwie Urząd Poczty Rzeszy (Reichspostamt – RPA) z siedzibą w Berlinie.
Urząd Poczty Rzeszy składał się z 4 wydziałów, na czele których stali dyrektorzy w randze podsekretarza stanu. Pierwszy z dyrektorów zajmował się pocztą, drugi – telegrafem, trzeci – zarządzaniem, a czwarty – sprawami personalnymi. Urząd działał kolegialnie, a jego kompetencje rozciągały się na wszystkie placówki pocztowe i telegraficzne. Był również najwyższą instancją dla spraw poczty na terenie rejencji. Urzędowi Poczty Rzeszy podlegało 41 dyrekcji okręgowych. Ich najważniejszym zadaniem było zarządzanie placówkami pocztowymi i telegraficznymi w podległym okręgu. Na ich czele stali okręgowi dyrektorzy poczty (Ober-Postdirektor). W każdej dyrekcji okręgu funkcjonowała kasa pocztowa (Ober-Postkasse). Naczelne dyrekcje zatrudniały starszych inspektorów pocztowych (Ober-Postinspektoren). Okręgowej dyrekcji poczty były podporządkowane placówki pocztowe, telegraficzne i telefoniczne na terenie jej okręgu. Placówki pocztowe były ściśle zhierarchizowane. Wyróżniano: urzędy pocztowe I klasy (Postämter I Klasse) – istniejące najczęściej w dużych miastach, czasem składające się z osobnych urzędów telegraficznych (Telegraphenämter) i telefonicznych (Fernsprechämter). Na czele urzędu pocztowego I klasy stał dyrektor poczty (Postdirektor). Były również urzędy pocztowe II klasy (Postämter II Klasse). Na ich czele stali poczmistrz (Postmeister). Niższy szczebel stanowiły urzędy pocztowe III klasy (Postämter III Klasse) z naczelnikiem na czele (Postverwalter), oraz agencje pocztowe (Postagenturen) z agentami pocztowymi (Postagenten). Specjalnymi jednostkami, mającymi nadzorować ruch pocztowy w pociągach były zakładane na dworcach, lub w ich pobliżu dworcowe urzędy pocztowe (Bahnpostämter). Podlegały one bezpośrednio dyrekcjom okręgowym. Zhierarchizowana była także kadra pracowników pocztowych. Tworzyli 3 grupy. Wyżsi urzędnicy (die höheren Beamten) na długiej drodze kariery zawodowej składali wiele egzaminów zawodowych niezbędnych do kolejnych awansów. awansami. Warunkiem przyjęcia na służbę było ukończenie szkoły średniej zakończonej egzaminem dojrzałości. Przyjęty kandydat odbywał 3-letnią praktykę, zakończoną egzaminem i awansem na stanowisko sekretarza pocztowego (Ober-Post-Sekretär). Po kolejnych 3 latach praktycznej służby składał egzamin z zarządzania (Verwaltung Prüfung für Post und Telegraph) otrzymując nominację na praktykanta pocztowego (Ober-Postpraktikant). Następny rok spędzał praktykant na szkoleniu technicznym. Kolejne 3 lata zajmowały studia uniwersyteckie (kierunki – Nauka o Państwie i Prawie, Fizyka, Chemia, Elektrotechnika) lub 2-letnie studia na wyższej uczelni technicznej. Po studiach praktykant był poddawany kolejnemu egzaminowi, po którym zostawał referendarzem pocztowym (Post-Referendar). Po dalszym, 3-letnim szkoleniu praktycznym i zdaniu następnego egzaminu referendarz uzyskiwał stopień asesora pocztowego (Post-Assesor).
Urzędnicy pocztowi średniego szczebla (die mittleren Beamten) tworzyli tzw. służbę pomocniczą (Gehilfe). Od kandydatów oczekiwano wykształcenia niezbędnego do wykonywania obowiązków służbowych. Po 4-letniej służbie następował egzamin na stopień asystenta pocztowego (Post-Telegraphen-Assistent). Asystenci uzyskiwali wówczas posady etatowe. Po 5 latach mogli otrzymać tytuł starszego asystenta (Oberpost/Obertelegraphen assistent), zaś po 6-9 latach od złożenia egzaminu asystenckiego mieli możliwość awansowania na stanowisko sekretarza, oczywiście po wcześniejszym zdaniu egzaminu (Postsekretär). Sekretarze mogli dalej awansować jedynie na starszych sekretarzy (Oberpostsekretären) lub poczmistrzów (Postmeistern). Przejście do grupy wyższych urzędników było niemożliwe.
Urzędników najniższego szczebla, podwładnych (Unterbeamten) rekrutowano do służby w drodze egzaminu wstępnego ze znajomości zagadnień z zakresu szkoły powszechnej. Ubiegających o przyjęcie do służby rejestrowano na listach, odrębnie dla cywilów (Bewerberliste) i osobno dla wojskowych (Anwärterliste). Unterbeamten dzielili się na etatowych i nieetatowych. Po 15 latach służby osiągali tzw. stabilizację zawodową i nie mogli zostać zwolnieni. Po kilku dalszych latach mogli awansować na wyższe posady w swoim korpusie służbowym. Niżsi urzędnicy pracowali na stanowiskach np. konduktorów (Postschaffner), gońców (Postbote), listonoszy (Briefträger), doręczycieli pieniędzy (Geldträger), pocztylionów (Postillon), jak również przy pracach wstępnych, przygoto- wawczych (Telegraphenvorarbeiter). Poczta była bardzo popularnym środkiem komunikowania się i przekazywania informacji. W 1885 roku placówki pocztowe podległe Urzędowi Poczty Rzeszy na terenie Niemiec doręczyły 1150 mln listów i kart pocztowych, 15,8 mln telegramów i połączyły 34 mln rozmów telefonicznych.
W 1869 roku z powodów finansowych bydgoska Okręgowa Dyrekcja Poczt została zlikwidowana i przez 7 lat okręg bydgoski podlegał Dyrekcji Poczt w Poznaniu. W 1876 r. ze względu na jej reorganizację i połączenie z Dyrekcją Telegrafu działalność Okręgowej Dyrekcja Poczt w Bydgoszczy została przywrócona. W II połowie XIX w. nastąpił szybki rozwój poczty na terenie Rejencji Bydgoskiej, zwłaszcza po 1871 r. , gdy poczta uzyskała status urzędu cesarskiego (Kaiserliche Ober – Postdirektion Bromberg). Po odnowieniu bydgoskiej Dyrekcji Poczt liczba wyższych urzędników w niej zatrudnionych doszła do 30 w 1881 roku. Ponadto w całym okręgu poczta zatrudniała ok. 350 niższych urzędników (np. kasjerów) oraz ok. 700 pracowników technicznych (listonosze, strażnicy, dozorcy itp.). W 1884 r. w Rejencji w Bydgoszczy działały 74 urzędy pocztowe (Postämter) i 250 placówek (Amtsstellen). Dyrekcja Poczt Okręgu Bydgoskiego podobnie jak pozostałych 25 dyrekcji podlegała Generalnej Dyrekcji Poczty w Berlinie. Z kolei bydgoskiej okręgowej dyrekcji podlegały dyrekcje poczt działające w miastach powiatowych. Pod koniec lat 90 – tych XIX w. dyrekcji bydgoskiej podlegało 14 powiatów Regencji Bydgoskiej (Bydgoszcz miasto, Bydgoszcz wieś, Chodzież, Czarnków, Gniezno, Inowrocław, Mogilno, Strzelno, Szubin, Wągrowiec, Wieleń, Witkowo, Wyrzysk i Żnin) oraz 5 powiatów Regencji Kwidzyńskiej (Chojnice, Człuchów, Tuchola, Wałcz i Złotów). W tym czasie w okręgu bydgoskim funkcjonowało 70 urzędów pocztowych i 245 agentur pocztowych, a ogólna liczba pracowników dochodziła do 3 tys. i nadal rosła . W 1906 r. było odpowiednio 80 urzędów i 916 placówek.
Do kompetencji Dyrekcji Poczt Okręgu Bydgoskiego należały sprawy zarządu pocztowego, czyli organizacja i nadzór wymiany pocztowej, rozbudowa i eksploatacja pocztowej infrastruktury technicznej i budowlanej, ustalanie taryf pocztowych, nadzór i kontrola pocztowych placówek terenowych, rozbudowa i konserwacja sieci telegraficznej i później telefonicznej.
Losy siedziby poczty bydgoskiej są związane z przeniesieniem urzędu pocztowego z ulic przyległych do Starego Rynku na drugi brzeg Brdy i usytuowaniem go na terenie należącym pierwotnie do kompleksu wojskowych koszar stacjonującego w mieście szwadronu z 7 regimentu huzarów dowodzonych przez gen. Paula Josepha von Malachowskiego i stajni królewskich wzniesionych w 1773 r. (dzisiejsza parcela między ulicami Jagiellońską, Pocztową, Stary Port i Ks. F. K. Druckiego-Lubeckiego). Powstał wówczas masywny, jednopiętrowy budynek, później rozbudowany o kolejne piętra wraz budynkami związanymi z funkcjonowaniem i potrzebami wojska (koszary, stajnie, wozownie). W 1815 r. przez władze pruskie, kompleks budynków dawnych stajni, przeznaczyły na potrzeby ustanowionego królewsko-pruskiego Urzędu Poczty w Bydgoszczy. Nowy gmach urzędu pocztowego o charakterze administracyjno-mieszkalnym położony był w narożu ulic Wilhelmstr. (ob. ul. Jagiellońska) i Packgasse (ob. ul. Ks. F. K. Druckiego-Lubeckiego). Dawne stajnie regimentu przeznaczono na stajnie dla koni pocztowych i wozownie. Budynek rozebrano w 1896 r.
Rozwój poczty spowodował, że zaistniała konieczność wybudowania budynku mogącego pomieścić pomieszczenia zarówno dyrekcji okręgu, jak i urzędu pocztowego. Do końca lat 50. XIX w., na miejscu stajni i wozowni, u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Pocztowej, został wybudowany nowy gmach. Nowy budynek poczty, już reprezentacyjny składał się z dwóch skrzydeł: masywniejszego korpusu od strony Wilhelmstr. i mniejszego skrzydła boczne go od Löwestr. (ob. ul. Pocztowa). Budynek ten pozostał do 1896 wyłączną siedzibą bydgoskiej dyrekcji poczty. Również został rozebrany w 1896 r.
Po 1871 roku wskutek poprawy kondycji finansowej Rzeszy Niemieckiej po otrzymaniu reparacji po wygranej wojnie z Francją, władze przystąpiły do rozbudowy instytucji poczty, także w Bydgoszczy. Zainicjowano w tym czasie proces oddzielenia urzędów pocztowych od dyrekcji. Zaplanowano wzniesienie nowego budynku przeznaczonego dla urzędów: pocztowego i telegraficznego na terenie leżącym na nabrzeżu Brdy (na południe od budynku dyrekcji). Terenem tym zarządzała w dalszym ciągu administracja wojskowa. W 1877 r. uzyskano zezwolenie wojska na wybudowanie w tym miejscu budynku, zaś w 1879 r. teren zakupiono za 14,3 tys. marek. Budowa całego budynku wraz z leżącymi wewnątrz dziedzińca dodatkowymi zabudowaniami trwała od 1883 r. do 31 sierpnia 1885 r. Całkowite koszty budowy wyniosły 223,1 tys. marek. Budynki te pod względem formy architektonicznej powstawały według narzuconych reguł, w stylu neogotyku ceglanego uważanego za pruski styl narodowy. Uroczyste otwarcie nowego urzędu pocztowo-telegraficznego odbyło się 1 września 1885 r. Na piętrze znajdowały się wówczas sale aparatów telegraficznych, pokój telefoniczny i pomieszczenia z bateriami. Skrzydło od strony Kasernenstr. (ob. ul. Stary Port) zostało przeznaczone na mieszkania służbowe dla pracowników pocztowych. Wjazd na dziedziniec wewnętrzny odbywał się od strony Kasernenstr., istniejącą do dzisiaj ozdobną bramą wjazdową oraz od strony Löwestr. (ob. ul. Pocztowa) między starym budynkiem dyrekcji, a nowym urzędem.
W ciągu następnych 10 lat po wybudowaniu budynku urzędu pocztowego zaistniała potrzeba wzniesienia nowego gmachu przeznaczonego w całości na potrzeby Cesarskiej Dyrekcji Poczty i ciągle rozrastającej się sieci urzędów całego okręgu (poczty, telegrafu i telefonu) oraz rosnącej rzeszy urzędników. W tym celu wykupiono tereny i budynki przy Wilhelmstr i Packgasse, należące do Urzędu Celnego (pierwszy budynek pocztowy) i przystąpiono do wyburzenia klasycystycznego budynku dyrekcji (drugi budynek pocztowy). Budowa nowego gmachu rozpoczęła się w 1896 r. Bryłę budynku ukończono w 1899 r., zaś prace wykończeniowe w 1900 r. Budynek wykonano w stylu neogotyckim, nawiązującym do budynku urzędu poczt i telegrafów. Cały teren parceli pomiędzy czterema ulicami okolono murem. Utworzono nową bramę wjazdową na dziedziniec od strony Packgasse, zamurowując przejazd od Löwestr. Założenie budynków pocztowych z 1899 r. zachowało się w stanie prawie niezmienionymi i od 1920 r. było użytkowane przez polska administrację poczt.
Pruska Dyrekcja Poczt Okręgu Bydgoskiego działała do stycznia 1920 roku, do momentu przejęcia administracji przez władze polskie. Jej kompetencje przejęła polska Dyrekcja Poczt i Te1egrafów w Bydgoszczy.